ปัจจุบันเป็นยุคที่โลกดิจิทัลเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของการใช้ชีวิต เป็นเทคโนโลยีที่อำนวยความสะดวก และส่งเสริมคุณภาพชีวิตให้เรา ขณะเดียวกันก็ต้องอาศัยทักษะความรู้เพื่อให้สามารถใช้ชีวิตดิจิทัลได้อย่างมีความสุข ปลอดภัยต่อทั้งตนเองและผู้อื่น ทักษะความรู้ที่พูดถึงนี้คือ ทักษะพลเมืองดิจิทัล (Digital citizenship) เพื่อให้เข้าใจและปฏิบัติตัวในสังคมออนไลน์ได้อย่างเหมาะสมและปลอดภัย ในบทความนี้เราจะพูดถึงทักษะพลเมืองดิจิทัลที่สำคัญสำหรับการเติบโตบนโลกดิจิทัลในยุคปัจจุบันกันครับ
ทักษะพลเมืองดิจิทัล คืออะไร?
ทักษะพลเมืองดิจิทัล คือ ทักษะการใช้ชีวิตในยุคดิจิทัลอย่างปลอดภัย มีความรับผิดชอบ และสร้างสรรค์ ทักษะเหล่านี้ครอบคลุมถึง ความรู้ด้านเทคโนโลยี เข้าใจพื้นฐานการทำงานของเทคโนโลยีดิจิทัล อุปกรณ์ต่างๆ และซอฟต์แวร์ การค้นหาข้อมูลบนโลกออนไลน์อย่างมีประสิทธิภาพ วิเคราะห์และประเมินความน่าเชื่อถือของข้อมูล สื่อสารบนโลกออนไลน์อย่างเหมาะสม รู้จักมารยาททางสังคมออนไลน์ ปกป้องตนเองจากภัยคุกคามทางไซเบอร์ เช่น การกลั่นแกล้งทางไซเบอร์ ฟิชชิ่ง มัลแวร์ใช้เทคโนโลยีอย่างมีความรับผิดชอบ ไม่ละเมิดลิขสิทธิ์ เคารพผู้อื่น เข้าใจกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล
ทักษะพลเมืองดิจิทัลเป็นสิ่งสำคัญสำหรับบุคคลทุกวัย โดยเฉพาะสำหรับเยาวชน และผู้สูงอายุ เพราะเป็นช่วงการใช้งานที่กำลังเรียนรู้และปรับตัวกับเทคโนโลยี ทุกวันนี้ เราใช้โลกดิจิทัลในการสื่อสาร การทำงาน การศึกษา และการบันเทิง การสร้างเสริมทักษะพลเมืองดิจิทัลให้กับเด็ก จะช่วยให้พวกเขาใช้ชีวิตบนโลกออนไลน์อย่างปลอดภัย มีความรับผิดชอบ และเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพ
ทำไมทักษะพลเมืองดิจิทัลถึงสำคัญ
1. ความปลอดภัย
ในยุคดิจิทัลที่เรามีการเชื่อมต่อกันผ่านโลกออนไลน์อย่างแพร่หลาย ทักษะพลเมืองดิจิทัลเป็นสิ่งที่สำคัญมาก เพราะมันช่วยให้เราสามารถใช้เทคโนโลยีและสื่อสารในโลกดิจิทัลได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย นอกจากนี้ ทักษะพลเมืองดิจิทัลยังช่วยให้เราเข้าใจและปฏิบัติตัวในสังคมออนไลน์ได้อย่างเหมาะสม ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญในการสร้างความเชื่อมั่นและความรับผิดชอบในการใช้เทคโนโลยีและสื่อสารในโลกดิจิทัล
2. การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี และอาชีพ
ทักษะทางดิจิทัลยังช่วยให้เราเท่าทันการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของเทคโนโลยี โดยเฉพาะการเปลี่ยนแปลงด้านการประกอบอาชีพ และระบบเศรษฐกิจที่พลิกผันตามการก้าวกระโดของเทคโนโลยี อาชีพในวันนี้อาจมีความเสี่ยง ขณะเดียวกันในอนาคตอันใกล้โอกาสการสร้างรายได้ใหม่ๆ ก็เผยตัวออกมาเช่นกัน ทักษะทางดิจิทัลจึงช่วยให้เราเท่าทันการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้
3. การสร้างสรรค์และพัฒนาทักษะในโลกดิจิทัล
ทักษะพลเมืองดิจิทัลช่วยให้เราสามารถสร้างสรรค์และพัฒนาทักษะต่างๆ ในโลกดิจิทัลได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ เช่น การเรียนรู้ออนไลน์ การสื่อสารแบบออนไลน์ และการใช้เทคโนโลยีในการทำงาน การพัฒนาทักษะเหล่านี้จะช่วยให้เรามีความสามารถในการทำงานและการดำเนินชีวิตในโลกดิจิทัลได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ทักษะพลเมืองดิจิทัลที่สำคัญ
1. Digital Identity ทักษะการสร้างตัวตนที่แท้จริงบนโลกดิจิทัล
การใช้งานบนโลกออนไลน์ มักจะต้องการให้เราระบุตัวตนก่อนการใช้งาน และบางครั้งอาจทำให้ตัวตนของเรามีความหลากหลายไปตามแพลตฟอร์มต่างๆ พลเมืองดิจิทัลที่ดีจึงควรรับรู้จึงตัวตนที่แท้จริงเดียวกันของตนเองทั้งในออนไลน์และออฟไลน์ สนใจอ่านเพิ่มเติมได้ที่ Digital Identity
2. Digital Safety ทักษะการป้องกันตนเองในโลกดิจิทัล
การใช้งานบนโลกดิจิทัลก็พาให้เราพบความเสี่ยงมากมายที่อาจจะส่งผลกระทบต่อจิตใจของเราและคนรอบตัว เช่น Cyberbully, Cyber Harassment และอื่นๆ ดังนั้นพลเมืองดิจิทัลที่ดีจึงควรรู้วิธีป้องกันและรับมืออย่างถูกวิธี สนใจอ่านเพิ่มเติมได้ที่ Digital Safety
3. Digital Security ทักษะการป้องกันภัยคุกคามบนโลกดิจิทัล
ในโลกดิจิทัล ก็มีคนที่ไม่หวังดีกับเรา สร้างภัยคุกคามต่างๆ ต่อระบบคอมพิวเตอร์ ไม่ว่าจะเป็น มัลแวร์ หรือไวรัส ในรูปแบบต่างๆ เพื่อโขมยข้อมูลของเรา พลเมืองดิจิทัลที่ดีจึงต้องรู้วิธีการป้องกัน และรับมือภัยคุกคามเหล่านี้ สนใจอ่านเพิ่มเติมได้ที่ Digital Security
4. Digital Emotional Intelligence ทักษะการเห็นอกเห็นใจบนโลกดิจิทัล
โลกดิจิทัล ทำให้การสื่อสารรวดเร็วและกว้างไกลมากขึ้น อาจทำให้อาจละเลยการรับรู้ เข้าใจอารมณ์ทั้งของเราและผู้อื่นไปบ้าง การเห็นอกเห็นใจตนเองและผูัอื่นบนโลกดิจิทัลจึงเป็นทักษะสำคัญที่ทำให้พลเมืองดิจิทัลอยู่ด้วยกันอย่างมีความสุข สนใจอ่านเพิ่มเติมได้ที่ Digital Emotional Intelligence
5. Digital Communication ทักษะการสื่อสารบนโลกดิจิทัล
ทุกการกระทำบนโลกดิจิทัล มักจะทิ่งร่องรอยดิจิทัลไว้อยู่เสมอ พลเมืองดิจิทัลที่ดีจึงควรรับรู้และเข้าใจแนวทางการสื่อสารของโลกดิจิทัล เพื่อสร้างร่องรอยดิจิทัลที่ดี และไม่สร้างร่องรอยที่อาจก่อให้เกิดความเสียหายทั้งต่อตนเองและผู้อื่นในอนาคต สนใจอ่านเพิ่มเติมได้ที่ Digital Communication
6. Digital Use ทักษะการสร้างสมดุลที่ดีในการใช้งานเทคโนโลยีดิจิทัล
โลกออนไลน์ช่างมีอะไรน่าตื่นตา ตื่นใจ จนรู้ตัวอีกทีก็หมดเวลาไปตั้งเท่าไหร่ บางครั้งเราอาจจะอยู่บนโลกดิจิทัลมากกว่ากับคนรอบตัวซะอีก ดังนั้น พลเมืองดิจิทัลที่ดีจึงควรมีทักษะการสร้างสมดุลที่ดีระหว่างโลกออนไลน์และออฟไลน์ สนใจอ่านเพิ่มเติมได้ที่ Digital Use
7. Digital Literacy ทักษะการเข้าใจและรู้เท่าทันสื่อดิจิทัล
บนโลกดิจิทัลใครก็สามารถเป็นผู้สร้างเนื้อหาขึ้นมาได้ ดังนั้นจึงมีข้อมูลจำนวนมหาศาล ทั้งข้อมูลที่เป็นจริง และไม่จริง ดังนั้นพลเมืองดิจิทัลที่ดีจึงควรมีทักษะในการวิเคราะห์ และประเมินข้อมูล ที่ได้รับจากโลกดิจิทัลด้วยเหตุและผล สนใจอ่านเพิ่มเติมได้ที่ Digital Literacy
8. Digital Rights ทักษะการเข้าใจสิทธิบนโลกดิจิทัลทั้งของตนเองและผู้อื่น
บนโลกออนไลน์ เราต่างก็มีสิทธิเหมือนกับโลกออฟไลน์ มีกฏหมายที่คอยควบคุมให้การอยู่ร่วมกันบนโลกดิจิทัลเป็นไปอย่างสงบสุข พลเมืองดิจิทัลที่ดีจึงควรรู้และเข้าใจถึงสิทธิที่ตนเองและผู้อื่นมี เพื่อปกป้องข้อมูล และความเป็นส่วนตัวบนโลกออนไลน์ สนใจอ่านเพิ่มเติมได้ที่ Digital Rights
แหล่งเรียนรู้ ทักษะพลเมืองดิจิทัล
1. แพลตฟอร์ม Think Digital
แพลตฟอร์มส่งเสริมการเรียนรู้ในการเป็นพลเมืองดิจิทัล เพื่อสนับสนุนเยาวชนไทยให้สามารถใช้เทคโนโลยีดิจิทัลอย่างปลอดภัยและรู้เท่าทันใช้งานฟรี พร้อมรับใบประกาศนียบัตรเมื่อเรียนรู้จบบทเรียน
เข้าใช้งานฟรีได้ที่ลิ้งก: https://www.think-digital.app/
1.1 แบบทดสอบความเป็นทักษะพลเมือง
แบบทดสอบที่ช่วยประเมินทักษะพลเมืองดิจิทัลทั้ง 8 ด้าน พร้อมรายงานประกอบว่าด้านใดที่เป็นเลิศและด้านใดที่ต้องเพิ่มเติมทักษะ
1.2 บทเรียนออนไลน์
บทเรียนส่งเสริมทักษะพลเมืองทั้ง 8 ด้าน สามารถเลือกเรียนรู้ได้ตามต้องการ หรือตามข้อแนะนำของแบบทดสอบ มีการสะสมคะแนนและรับประกาศนียบัตรเมื่อจบการเรียน
1.3 มินิเกมส่งเสริมการตั้งรหัสผ่านอย่างปลอดภัย
เพิ่มทักษะความปลอดภัยทางไซเบอร์ผ่านความสนุกไปกับเกม The Password Game เกมที่จะพาผู้เล่นตะลุยด่านด้วยการใช้ทักษะการตั้งรหัสให้ปลอดภัย
เข้าเล่นเกมฟรี: https://www.think-digital.app/minigame/password
2. ETDA สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์
สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (สพธอ.) หรือ ETDA (เอ็ตด้า) องค์กรที่มีเป้าหมายเพื่อส่งเสริมและขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทยไปสู่เศรษฐกิจดิจิทัล ภายใต้กรอบของมาตรฐานสากล เพื่อการเติบโตอย่างยั่งยืน รวมถึงการเผยแพร่ความรู้สู่สังคม
สามารถติดตามข่าวสาร และความรู้ที่ยกระดับทักษะความเป็นพลเมืองดิจิทัลได้ที่ลิ้งก์
เอกสารเผยแพร่ของ ETDA: https://www.etda.or.th/th/Useful-Resource/documents-for-download.aspx
สรุป
ทักษะพลเมืองดิจิทัลเป็นสิ่งสำคัญสำหรับการเติบโตบนโลกดิจิทัลในยุคปัจจุบัน เพื่อให้เราสามารถใช้เทคโนโลยีและสื่อสารในโลกดิจิทัลได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย รู้จักปฏิบัติตัวในสังคมออนไลน์ได้อย่างเหมาะสม รับรู้และป้องกันความเสี่ยงในโลกดิจิทัล และสร้างสรรค์และพัฒนาทักษะต่างๆ ในโลกดิจิทัลได้อย่างมีประสิทธิภาพ ดังนั้น เราควรเตรียมความพร้อมและพัฒนาทักษะพลเมืองดิจิทัลเพื่อการเติบโตบนโลกดิจิทัลให้เป็นอย่างดี
คำถามที่น่าสนใจ
Q เราควรทำอย่างไรเพื่อปกป้องข้อมูลส่วนตัวของเราในโลกดิจิทัล?
A เราควรใช้รหัสผ่านที่แข็งแรงและไม่ซ้ำกับบัญชีอื่นๆ
A เราควรปรับเปลี่ยนรหัสผ่านอย่างสม่ำเสมอ
A เราควรติดตามการใช้ข้อมูลส่วนตัวของเราอย่างสม่ำเสมอ
Q ทำไมความรับผิดชอบในการใช้สื่อสารออนไลน์ถึงสำคัญ?
A ความรับผิดชอบในการใช้สื่อสารออนไลน์ช่วยให้เราปฏิบัติตัวอย่างเหมาะสมในสังคมออนไลน์
A การรับผิดชอบช่วยสร้างความเชื่อมั่นและความเข้าใจกันในสังคมออนไลน์
Q. ทำไมการเรียนรู้และพัฒนาทักษะในโลกดิจิทัลถึงสำคัญ?
A การเรียนรู้และพัฒนาทักษะในโลกดิจิทัลช่วยเพิ่มโอกาสในการทำงานและการดำเนินชีวิตในยุคดิจิทัล
A การพัฒนาทักษะในโลกดิจิทัลช่วยให้เราเข้ากับเทคโนโลยีและสื่อสารในโลกดิจิทัลได้อย่างมประสิทธิภาพ
อ้างอิง
- DQ (Digital Intelligence) https://www.dqinstitute.org/global-standards/
- คู่มือคนไทย GO Cyber https://www.thaipdf.com/2153-thai-cyber-go-handbook-youth-edition/
ภาพ https://www.researchgate.net/figure/Digital-intelligence_fig1_321128357
